Gh’è ammò da la gént che il la ciama DIALETT, ma al saréss pussé giust ciamala na léngua bela e bona , o mei ammò: LENGUA LOMBARDA che l’Unesco la ricognòss cumè Patrimonio da l’Umanità e al ga dai anca ul so codice: ISO 693-3 lmo, è la vegn mia dal latin ne dal talian, l’è celtica!
Ma prima da tütt in Tesin e in dal Grison italian ma anca in Lombardia, Trentin occidental, fin a Brescia e in Piemònt oriental, fin a Novara, tant par vèss précis, e sa dév protégiala, parché, sempro segòn l’Unesco, l’è “ in pericolo di estinzione”.
Ul mè pà al ma parlava da spéss in dialett e par mi l’è sempro stai una grazzia. E gho ul stéss piasé quand podi comünica in sta mè léngua richissima con la gént che la ga i mè stéss radis.
Ma pürtropp sem rivà in un témp indua i radiis e la cültüra i var ’na cica; ma nüm devom tirass inséma e diféndas par mia ris’cià da mia ricognòsas o pég ammò, da vèss l’ültima röda dal car e da sparì.
Parché parlà in dialett l’è un segnal da ‘na certa sensibilità e mia da volgarità e anca da fantasia, parché ul dialett al ga di espressiòn inscì bei che tai trövat mia in un altra léngua. Ul Dante Alighieri l’a scrivüü la so Divina Commedia in lingua volgare, ul “fiorentino”, e questo al var anca par tücc i poeti e scritòr che i a scrvüü i so capolavòr in dal so dialett, perché la gént la podess capì mei i messagg che i vöreva trasmett.
Mi ma consideri un citadin dal mònd e, senza cünta ul dialett, parli cinq lingh e a parlaa in dialett al m’a mai mettüü in dificoltà, anzi, in dal incontrà di person che parlan la tò stéssa lengua lumbarda, l’è ‘na roba che la pò dumà fà piasé, parché, tütt a’n bott, ta sa séntat a cà.
Palém pö mia di barzelétt che, in qualsiasi sitüazion ma trövi, ma pias cüntai sü in dialett, parché in dialett, i batüd i è püssé comich.
Guardì i nòst compatrioti in dala Svizzera interna, par lor ul Schwitzerdücc l’è la so lengua, in tele in radio, par tirà l’öcc, sa parla dialett.
Par propon i nost teorii al vör mia dii v’èss di “fondamentalisti”, però un sforzétt a podum anca fall par évità che una lengua storica préziosa cumè la nòstra la sparissa. .. I ga réson quii dal TEPSI (TEATRO POPOLARE DELLA SVIZZERA ITALIANA) da fa ul club NÜM GA TEGNUM AL DIAL@. Grazie al TEPSI, coi so film dopiaa in ticinés, ul nost dial@ al diventa imortal, e par fortüna, parché ul nost dial@, pardon, dialett, al dev mia mörì, parché, regodevas:
Parlà in dialett l’è parlà a colòr !
Una curiosità: TIRÀ L’ÖCC = DISTINGUERSI!
(traduzione di Yor Milano)